مزایای وابستگی ارزها به یکدیگر (Currency Peg)

وابستگی ارزی در دنیای پولی پس از سیستم برتون وودز بسیار محبوب شده است. حدود یک چهارم تمام کشورهای جهان، امروزه ارزهای خود را به ارزهای اصلی دیگر مانند دلار یا یورو وابسته کرده اند.

این استراتژی کشورهای خاصی مانند آرژانتین را ورشکست کرده است، در حالی که باعث شده کشورهای دیگری مانند چین به موفقیت اقتصادی دست یابند. بنابراین، این استراتژی مزایا و معایب خاص خود را دارد. در این مقاله، مزایا و معایب آن را ذکر می کنیم.

1. مبنای پایدار و ثابت برای برنامه ریزی: وابستگی ارزی مبنای بسیار پایداری را جهت برنامه ریزی مالی برای دولت ها فراهم کرده است.  دولت ها باید کالاهای اساسی مانند نفت و غلات غذایی را از بازار بین المللی خریداری کنند. در اینجا دولت باید هزینه های این کالاها را به صورت ارزی پرداخت کند. معمولاً این ارز خارجی، دلار آمریکا است زیرا دلار ارز ذخیره جهان می باشد. اما ارزهای دیگری مانند یورو نیز امروزه در بازارهای بین المللی پذیرفته می شوند.

با این وجود، صرف نظر از اینکه دلار مورد استفاده قرار می گیرد یا یورو، مسئله اصلی تغییری نکرده است. دولت باید ارز خود را در بازار فارکس به ارز دیگری تبدیل کند. اگر نرخ ها دائماً در نوسان باشند، دولت نمی تواند پیش بینی کند که چه مقدار از ارز خود را باید پرداخت کند تا بتواند آن را به ارز دیگری تبدیل کند. از سوی دیگر، وابستگی ارزی نرخ را ثابت می‌ کند و مبنایی پایدار برای دولت‌ ها فراهم می‌ کند تا درآمدها و هزینه ‌های خود را بدون نگرانی از نوسان نرخ ها، برنامه ‌ریزی کنند.

2. سیاست پولی معتبر و منضبط: وابستگی ارزی اغلب در کشورهای جهان سوم محبوب هستند. کشورهای فقیر از آمریکای جنوبی، آسیا و آفریقا در گذشته از وابستگی ارزی یا Pegging استفاده کرده اند. دلیل این امر این است که این کشورهای فقیر، بسترهایی برای رشد فساد نیز هستند. از این رو، این کشورها به سیاست های پولی خود که رهبران محلی آنها را تعیین می کنند، اعتماد ندارند. به احتمال زیاد افرادی که به قدرت می رسند در نهایت باعث تورم شدید می شوند. یکی از نمونه های بارز این مسئله رئیس جمهور زیمبابوه، رابرت موگابه، است که اساساً ارز زیمبابوه را برای منافع شخصی خود نابود کرد.

از این رو، چنین کشورهایی می خواهند سیاست پولی خود را به کشور توسعه یافته ای که در آن سیاست گذاران تصمیمات مسئولانه تری می گیرند، برون سپاری کنند. این فقط تا حدی ضرر حاصل از تصمیمات سیاستمداران محلی را جبران می کند. دلیل این امر این است که سیاستمداران هنوز هم می توانند دستور چاپ پول بدهند و در کشور تورم ایجاد کنند. اما اگر وابستگی ارزی اعمال شود، آنها دیگر نمی توانند نرخ های بهره را کاهش دهند و به طور کلی در اقتصاد کشور حباب ایجاد کنند.

3. کاهش نوسانات: به غیر از دولت ها، مزایای وابستگی ارزی، مشمول حال کسب و کارهای محلی نیز می شود. کسب و کارهای محلی می توانند پیش بینی کنند که کالاهایشان در بازار بین المللی چگونه قیمت گذاری می شود. هنگامی که از قیمت دقیق کالا مطلع شدند، می توانند مقادیر کالایی که با آن قیمت درخواست می شود (تقاضای کالا) را نیز پیش بینی کنند. به این ترتیب، آنها با هیچ گونه نوساناتی مواجه نیستند و می توانند خود را از ضررهای ارزی مصون نگه دارند. این امر آنها را در مقایسه با سایر رقبا که باید با چنین ضررهایی مواجه شوند و به همین دلیل باید هزینه ای را برای همان ریسک در قیمت های خود لحاظ کنند، در مزیت بزرگی قرار می دهد.

معایب وابستگی ارزی

1. افزایش نفوذ خارجی: از طرف دیگر، کشورهایی که به یک ارز دیگر وابسته می شوند، با افزایش نفوذ خارجی در امور داخلی خود مواجه می شوند. دلیل این امر این است که سیاست پولی آن کشور توسط کشور دیگری تعیین می شود. در بسیاری از مواقع، این موضوع منجر به اختلاف و تنش می شود. برای مثال، حمله به پوند انگلیس را در نظر بگیرید. در آن زمان، دولت بریتانیا واحد پول خود را به دویچه مارک آلمان وابسته کرده بود. بوندس بانک آلمان به دلیل نگرانی های داخلی در مورد تورم، نرخ بهره را افزایش داد. دولت انگلیس خواستار کاهش نرخ بهره بود. اما هیچ کاهشی در نرخ ها صورت نگرفت. به این ترتیب، پوند انگلیس ضربه شدیدی خورد زیرا بانک مرکزی انگلستان دیگر کنترل امور را در دست نداشت و بوندسبانک نفوذ زیادی بر امور داخلی بریتانیا پیدا کرد.

2. مشکل در تنظیم خودکار: نظام ارزی شناور منجر به تعدیل خودکار کسری ها می شود. به عنوان مثال، اگر یک کشور بیش از حد واردات داشته باشد، باید هزینه زیادی بپردازد. این امر منجر به کاهش عرضه ارز در اقتصاد آن کشور می شود و نقدینگی آن را پایین می آورد. کاهش نقدینگی یعنی قیمت های پایین و قیمت پایین باعث رقابتی شدن صادرات می شود.

از این رو افزایش واردات خود به خود صادرات را افزایش می دهد!  نظام ارزی شناور به سمت تعادل گرایش دارد. اما وابستگی ارزی عدم تعادل را افزایش می دهد. کسری‌ های تجاری و حساب جاری بین ایالات متحده و چین و را در نظر بگیرید که علت اصلی آن، وابستگی ارزی بین دلار و یوان بود. بنابراین، ارزهایی که به ارزهای دیگر وابسته هستند، در معرض عدم تعادل بیشتری قرار دارند. این اتفاق چندین بار در تاریخ اقتصادی کوتاه نظام های ارزی شناور رخ داده است و انتظار می رود چندین بار در آینده نیز تکرار شود.

3. هجوم سرمایه گذاران: هجوم سرمایه گذاران به یک ارز تنها در صورتی ممکن است اتفاق بیفتد که ارزش فعلی آن ارز بیش از حد از ارزش واقعی آن انحراف پیدا کند. ارزهای شناور خیلی از ارزش واقعی خود منحرف نمی شوند. به محض اینکه این انحراف یا اختلاف شدید شود، مکانیسم بازار آن را اصلاح می کند و به طور خود به خود و فوراً به ارزش واقعی خود باز می گردد. از سوی دیگر، وابستگی ارزی می تواند تفاوت زیادی را در ارزش واقعی یک ارز و ارزش بازار آن ایجاد کند. دلیل این امر این است که بانک مرکزی تلاش می کند ارزش ارز کشور را به طور غیرواقعی دستکاری کند.

برخی از صندوق ‌های مالی سرمایه بسیار زیادی دارند که حتی می ‌توانند بانک ‌های مرکزی را نیز تحت فشار قرار دهند و چنین مواردی چندین بار اتفاق افتاده است. زمانی که ارزها بیش از حد از ارزش واقعی خود فاصله بگیرند، سرمایه گذاران می توانند ارزش این ارزها را کاهش دهند. علاوه بر این، گاهی اوقات هجوم سرمایه گذاران آنقدر شدید است که کشورها مجبور می شوند از وابستگی ارزی صرف نظر کنند و اجازه دهند ارزهای خود آزادانه برای چند روز شناور شوند. هرگاه چنین هجومی رخ ‌دهد، مردم عادی کشور متحمل ضررهای شدیدی می ‌شوند، زیرا تجارت و سرمایه ‌گذاری ‌های خارجی آن کشور به شدت متاثر خواهند شد.

ارزی که آزادانه شناور است، با ریسک پایین چنین هجومی مواجه است. از این رو، این را می توان به عنوان یکی از معایب عمده وابستگی ارزی در نظر گرفت.