تراز تجاری
تراز تجاری (BOT) اختلاف میان ارزش صادرات یک کشور و ارزش واردات آن برای یک بازه زمانی معین است. تراز تجاری بزرگترین جزء تراز پرداخت های یک کشور (BOP) به شمار می آید. گاهی اوقات تراز تجاری کالاهای یک کشور و تراز تجاری خدمات آن کشور با دو رقم جداگانه نشان داده می شوند.
این تراز با نام هایی همچون تراز تجاری، تراز تجاری بین المللی، تراز تجارت یا خالص صادرات نیز شناخته می شود.
نکات کلیدی
- تراز تجاری (BOT) تفاوت بین ارزش واردات و صادرات یک کشور برای یک دوره معین است و بزرگترین بخش تشکیل دهنده تراز پرداخت های (BOP) آن کشور می باشد.
- کشوری که از نظر ارزش، بیشتر از صادرات خود کالا و خدمات وارد می کند کسری تجاری دارد و کشوری که بیشتر از واردات، کالا و خدمات صادر می کند مازاد تجاری خواهد داشت.
- در سال 2019، آلمان بیشترین مازاد تجاری را داشت و در رتبه های بعدی ژاپن و چین قرار داشتند؛ در همان سال، آمریکا، علیرغم جنگ تجاری مستمر با چین، بیشترین کسری تجاری را به خود اختصاص داده بود؛ انگلیس و برزیل بعد از آمریکا قرار گرفته بودند.
آشنایی با تراز تجاری
فرمول محاسبه تراز تجاری را می توان با کم کردن ارزش کل صادرات از ارزش کل واردات ساده کرد. اقتصاددانان از تراز تجاری جهت اندازه گیری قدرت نسبی اقتصاد یک کشور استفاده می کنند. کشوری که از نظر ارزش بیشتر از صادرات خود کالا و خدمات وارد می کند کسری تجاری یا تراز تجاری منفی دارد. برعکس این حالت، کشوری که بیشتر از واردات، کالا و خدمات صادر می کند، مازاد تجاری یا تراز تجاری مثبت دارد.
در برخی کشورها احتمال قریب به یقین رخ دادن کسری تجاری وجود دارد. یکی از این کشورها ایالات متحده است که کسری تجاری برای آن اتفاقی نادر نیست. در واقع، آمریکا از دهه 1970 کسری تجاری مداوم داشته است. در اکثر قرن نوزدهم، این کشور با کسری تجاری مواجه بود (بین سال های 1800 تا 1870، امریکا به جز سه سال، با کسری تجاری دست و پنجه نرم می کرد). از سوی دیگر، مازاد تجاری چین حتی با کاهش تجارت جهانی در دوران همه گیری کرونا افزایش یافته است. در جولای 2020، چین 110 میلیارد دلار مازاد کالاهای تولیدی نسبت به 230 میلیارد دلار صادرات داشت؛ پس حتی با احتساب قطعات وارداتی، چین به ازای صادرات کالاهای تولیدی برای هر کالای تولیدی وارداتی حدود 2 سود کسب می کند.
مازاد یا کسری تجاری همیشه شاخص قابل قبول و تعیین کننده برای سلامت اقتصاد نیست و باید در چارچوب چرخه تجاری و سایر شاخص های اقتصادی در نظر گرفته شود. برای مثال، در دوران رکود اقتصادی، کشورها جهت ایجاد شغل و تقاضا در اقتصاد صادرات بیشتری خواهند داشت. از طرف دیگر، در زمان رونق اقتصادی، کشورها ترجیح می دهند برای ترویج رقابت قیمتی بیشتر واردات داشته باشند؛ این عامل باعث محدود شدن میزان تورم می شود.
در سال 2019، آلمان بیشترین مازاد تجاری را از نظر تراز حساب جاری داشت. از لحاظ بیشترین میزان مازاد تجاری ژاپن و چین به ترتیب در رتبه دوم و سوم قرار گرفتند. از سوی دیگر، آمریکا، حتی علیرغم جنگ تجاری مستمر با چین، بیشترین میزان کسری تجاری را به خود اختصاص داد؛ انگلیس و برزیل رتبه های دوم و سوم را از آن خود کردند.
محاسبه تراز تجاری
برای مثال، آمریکا در آگوست 2020، 239 میلیارد دلار کالا و خدمات وارد کرد اما تنها 171.9 میلیارد دلار کالا و خدمات به سایر کشورها صادر کرد. بنابراین، در ماه آگوست، آمریکا تراز تجاری 67.1- میلیارد دلار یا 67.1 میلیارد دلار کسری تجاری داشت.
کشوری که کسری تجاری زیادی داشته باشد برای پرداخت هزینه کالاها و خدمات خود از کشورهای دیگر وام می گیرد، اما کشوری که مازاد تجاری زیادی داشته باشد به کشورهایی که کسری تجاری دارند وام می دهد. بعضی وقت ها تراز تجاری ممکن است با ثبات سیاسی و اقتصادی یک کشور در ارتباط باشد؛ زیرا تراز تجاری نشان دهنده میزان سرمایه گذاری خارجی در آن کشور است.
اقلام بدهی شامل واردات، کمک های خارجی، هزینه های داخلی در خارج از کشور و سرمایه گذاری های داخلی در خارج از کشور است. اقلام اعتباری شامل صادرات، مخارج خارجی در اقتصاد داخلی و سرمایه گذاری خارجی در اقتصاد داخلی کشور است. با کم کردن اقلام اعتباری از اقلام بدهی، اقتصاددانان می توانند کسری یا مازاد تجاری یک کشور در دوره ماهانه، سه ماهه یا سالانه را محاسبه کنند.