شوک تقاضا رویداد غیرمنتظره و ناگهانی است که تقاضا برای محصول یا خدمات خاص را به صورت چشمگیری (معمولاً به طور موقت) افزایش یا کاهش می دهد. شوک تقاضای مثبت نشان دهنده افزایش ناگهانی تقاضا است، در حالی که شوک تقاضای منفی نشانگر کاهش تقاضا می باشد. هر دو بر قیمت محصول یا خدمات تأثیر می گذارند.
شوک تقاضا را می توان با شوک عرضه مقایسه کرد. شوک عرضه نشان دهنده تغییر ناگهانی در عرضه محصول یا خدمات خاص است؛ شوک عرضه اثر اقتصادی قابل ملاحظه ای را ایجاد می کند.
شوک های عرضه و تقاضا نمونه هایی از شوک های اقتصادی هستند.
نکات کلیدی
- شوک تقاضا تغییر ناگهانی و شدید در تقاضای محصول یا خدمات خاص است.
- شوک تقاضا مثبت باعث ایجاد کسری و افزایش قیمت می شود، در حالی که شوک منفی منجر به عرضه بیش از حد و کاهش قیمت می شود.
- شوک های تقاضا معمولاً موقتی هستند.
آشنایی با شوک تقاضا
شوک تقاضا اختلال بزرگ اما گذرایی در قیمت بازار برای یک محصول یا خدمات خاص است که در اثر رویداد غیرمنتظره ایجاد می شود؛ این رویداد غیرمنتظره درک مصرف کنندگان (یا سرمایه گذاران) و میزان تقاضا را تغییر می دهد.
زلزله، حمله تروریستی، پیشرفت تکنولوژیکی، بسته های حمایتی دولتی، ارزیابی منفی از محصولات یا خدمات، برگشت محصول یا رویداد خبری غافلگیرکننده همگی می توانند باعث ایجاد شوک تقاضا شوند.
عرضه و تقاضا
هنگامی که تقاضا برای کالاها یا خدمات به سرعت افزایش می یابد، قیمت آنها نیز معمولا افزایش می یابد زیرا تامین کنندگان نمی توانند افزایش تقاضا را مدیریت کنند. از نظر اقتصادی، این منجر به تغییر منحنی تقاضا به سمت راست می شود. کاهش ناگهانی تقاضا منحنی را به سمت چپ متمایل می کند.
شوک های تقاضا دیگر می تواند ناشی از پیش بینی بلایای طبیعی یا وضعیت های آب و هوایی خاص باشد، مانند تقاضا بیش از حد آب معدنی، ژنراتورهای برقی یا پنکه ها و فن های متفاوت.
شوک مثبت تقاضا ممکن است از سیاست های مالی ناشی شود؛ مانند محرک های اقتصادی یا کاهش مالیات. شوک منفی تقاضا می تواند ناشی از سیاست های انقباضی باشد؛ مانند کاهش حجم پول یا کاهش مخارج دولتی. چه مثبت و چه منفی، ممکن است این شوک ها به صورت عمدی به چرخه اقتصادی تحمیل شوند.
نمونه هایی از شوک تقاضا
افزایش خودروهای الکتریکی در چند سال گذشته نمونه بارز شوک تقاضا است. پیش بینی تقاضا برای خودروهای الکتریکی و قطعات سازنده آنها دشوار بود. به عنوان مثال، باتری های لیتیومی تا اواسط دهه 2000 تقاضای کمی داشتند.
از سال 2010، افزایش تقاضا برای خودروهای الکتریکی از سوی شرکت هایی مانند تسلا، سهم کلی بازار این خودروها را به 3 درصد یا تقریباً 2100000 خودرو افزایش داد. تقاضا برای باتری های لیتیومی برای تامین انرژی خودروهای الکتریکی نیز به شدت و تا حدودی به صورت غیرمنتظره افزایش یافت.
کمبود لیتیوم
لیتیوم یک عنصر طبیعی محدود است که استخراج آن دشوار می باشد و تنها در نقاط خاصی از جهان یافت می شود. تولید باتری های لیتیومی نتوانسته است با رشد تقاضا مطابقت داشته باشد و بنابراین عرضه لیتیوم تازه استخراج شده کمتر باقی مانده است. نتیجه این شوک تقاضا در لیتیوم و باتری های لیتیومی است.
از سال 2004 تا 2014، تقاضا برای لیتیوم بیش از دو برابر شد و قیمت هر تن را از 5180 دلار در سال 2011 به 6600 دلار در سال 2014 افزایش داد. سپس تقاضا نه تنها برای خودروهای برقی بلکه برای تلفن های همراه و تبلت هایی که در آنها باتری لیتیومی تعبیه شده است افزایش یافت.
طبق آمار دولت آمریکا، از سال 2014، قیمت لیتیوم دوباره بیش از دو برابر افزایش یافته و به 13000 دلار در هر تن در سال 2019 رسیده است. این هزینه ها بر قیمت محصولات اعمال شده است و هزینه خودروهای الکتریکی را در بستر شوک تقاضای مثبت افزایش می دهد.
شوک تقاضای منفی
لامپ پرتو کاتدی نمونه ای از شوک تقاضای منفی است. تولید تلویزیون های صفحه تخت ارزان قیمت (ال سی دی/ ال ای دی) باعث شد که تقاضا برای تلویزیون ها و مانیتورهایی که از لامپ پرتو کاتدی استفاده می کنند ظرف تنها چند سال به تقریبا صفر برسد. معرفی چنین تلویزیون و مانیتورهایی باعث شد تا یک شغل خدماتی رایج، یعنی تعمیر تلویزیون، تقریباً به کلی منسوخ شود.