مقدمه

قهوه عربیکا، که به نام  Coffea arabica شناخته می‌شود، یکی از محبوب‌ترین گونه‌های قهوه در جهان است. این نوع قهوه حدود 60-70% از تولید جهانی قهوه را تشکیل می‌دهد و به دلیل طعم بهتر، محتوای کافئین کمتر، ارزش بازار بالاتر و شرایط کشت خاص خود از سایر گونه‌های قهوه مانند روبوستا متمایز است. قهوه عربیکا بخش قابل توجهی از قهوه‌های معامله شده در سراسر جهان را تشکیل می‌دهد که هم در بازار مصرف‌کنندگان و هم در بورس‌های کالا، یک عنصر اساسی است. این نوع قهوه عمدتاً در آمریکای لاتین، شرق آفریقا، عربستان و آسیا کشت می‌شود.

تاریخچه و منشاء

منشاء قهوه عربیکا، ارتفاعات اتیوپی است. پس از آن، این قهوه، ابتدا به یمن و سایر مناطق عربی و در نهایت، به اروپا و آمریکا رسید. نام عربیکا نیز برگرفته از کشت و تجارت اولیه آن در شبه جزیره عربستان است.

شرایط کشت

گیاه قهوه عربیکا نیازمند شرایط اقلیمی خاصی است که در این بخش به آن‌ اشاره می‌کنیم.

ارتفاع: 2000-600 متر بالاتر از سطح دریا. ارتفاعات بالاتر، به دلیل رشد آهسته‌تر، در عطر و طعم بهتر موثر است.

دمای مناسب: دمای بهینه برای رشد گیاهان قهوه عربیکا، بین 15 تا 24 درجه سانتی‌گراد است.

بارندگی: رشد گیاه قهوه عربیکا نیازمند بارندگی سالانه 2200-1200 میلی‌متر است که ترجیحاً به طور یکنواخت در طول سال تقسیم شود.

خاک: خاک‌هایی که آب به راحتی در آن‌ها جریان داشته باشد و غنی از مواد آلی و با pH کمی اسیدی (6-6.5) باشند، بهترین شرایط را برای کشت این گیاهان فراهم می‌کنند.

سایه: گیاه قهوه عربیکا اغلب در زیر سایه درختان بزرگ‌تر کشت می‌شود تا از آن در برابر نور مستقیم خورشید محافظت شده و رطوبتش حفظ شود.

انواع و ویژگی‌ها

چندین نوع قهوه عربیکا کشت می‌شود که هر کدام دارای عطر و طعم و ویژگی‌های منحصر به فردی هستند.

تیپیکا: به طعم ملایم و متعادل خود معروف است و یکی از انواع اصلی است.

بوربون: طعمی شیرین و چند‌مزه با ترشی مناسب ارائه می‌دهد.

گیشا (گشا): این نوع قهوه عربیکا به عطرش که به یاسمین شبیه است و همچنین به طعم منحصر به فردش مشهور است و اغلب با قیمت‌های بالایی معامله می‌شود.

SL28  و SL34 : این انواع قهوه عربیکا در کنیا محبوب هستند و به ترشی میوه‌‌مانند خود معروف هستند.

دانه‌های عربیکا به طور کلی بزرگتر و کشیده‌تر از دانه‌های روبوستا بوده و حاوی کافئین کمتری (حدود 1.5% در مقایسه با 2.7% در روبوستا) هستند که به طعم ملایم‌تر و عطر بهتر آن کمک می‌کند.

برداشت و فرآوری

برداشت: برداشت قهوه عربیکا معمولاً به صورت دستی انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که فقط دانه‌های رسیده انتخاب شده‌اند، که باعث بهبود کیفیت می‌شود.

روش‌های فرآوری:

فرآوری خیس (مرطوب): در این روش، پالپ قبل از خشک کردن جدا می‌شود که منجر به تمیزی و شفافیت بیشتر می‌شود.

فرآوری طبیعی (خشک): در این روش، دانه‌ها با پالپ خشک می‌شوند که منجر به ایجاد طعم شیرین‌تر و چندمزه‌ای می‌شود.

فرآوری عسلی: یک روش ترکیبی که در آن مقداری پالپ در حین خشک کردن باقی می‌ماند و ویژگی‌های هر دو روش مرطوب و طبیعی را در بر دارد.

دینامیک بازار

تولید جهانی: تولیدکنندگان کلیدی این نوع قهوه شامل برزیل، کلمبیا، اتیوپی، هندوراس و پرو هستند.

مصرف: مصرف‌کنندگان عمده قهوه عربیکا عبارتند از امریکا، اروپا و بازارهای نوظهوری مانند چین و هند.

قیمت‌گذاری: قهوه عربیکا در بازارهای عمده کالا مانند بازار نیویورک (NYMEX) معامله می‌شود و قیمت‌ آن تحت تأثیر عواملی همچون شرایط آب و هوایی، هجوم آفات، رویدادهای ژئوپلیتیکی و روندهای اقتصادی قرار دارد.

عوامل تأثیرگذار بر قیمت‌های قهوه عربیکا

شرایط آب و هوایی: وقایع اقلیمی مانند یخبندان، خشکسالی و بارش بیش از حد در مناطق اصلی کشت می‌تواند به شدت بر عرضه و قیمت‌ها تأثیر بگذارد.

آفات و بیماری‌ها: آفت برگ قهوه و آفت دانه قهوه، خطراتی هستند که محصولات قهوه عربیکا را تهدید می‌کنند و بر عملکرد و کیفیت آن تأثیر می‌گذارند.

رویدادهای ژئوپلیتیکی: بی‌ثباتی وضعیت سیاسی در کشورهای تولیدکننده اصلی می‌تواند زنجیره‌های تأمین را مختل کرده و بر قیمت‌های بازار تأثیر بگذارد.

نوسانات ارزی: از آنجا که قهوه به صورت جهانی معامله می‌شود، نوسانات نرخ ارز می‌تواند بر قیمت‌ آن تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، قدرت گرفتن رئال برزیل در برابر دلار آمریکا می‌تواند بر رقابتی بودن صادرات قهوه برزیل تأثیر بگذارد.

روندهای اقتصادی: شرایط اقتصادی جهانی و الگوهای مصرفی، بر مصرف و تقاضای قهوه تأثیرگذار هستند.

ویژگی‌های کلیدی بازار قهوه عربیکا

کیفیت و قیمت: قهوه عربیکا به دلیل عطر و طعم عالی و محتوای کافئین پایین‌تر، معمولاً با قیمت بالاتری نسبت به روبوستا فروخته می‌شود. این قیمت تحت تأثیر هزینه‌های بالاتر مرتبط با کشت و فرآوری دانه‌های عربیکا نیز هست.

نوسانات: بازار قهوه عربیکا به نوسانات قیمت معروف است که تحت تأثیر عواملی مانند شرایط آب و هوایی، آفات، رویدادهای ژئوپلیتیکی و روندهای اقتصادی قرار دارد. به عنوان مثال، یخبندان در برزیل یا بی‌ثباتی سیاسی در کلمبیا می‌تواند به طور قابل توجهی بر عرضه و قیمت‌های جهانی تأثیر بگذارد.

معاملات بورسی: قهوه عربیکا در بورس‌های کالای اصلی معامله می‌شود، به ویژه در بورس بین قاره‌ای (ICE) در نیویورک، جایی که به آن قرارداد «C» گفته می‌شود.

فعالان بازار

تولیدکنندگان: کشاورزان و تعاونی‌ها در مناطق کشت قهوه.

صادرکنندگان و واردکنندگان: شرکت‌هایی که تجارت بین‌المللی قهوه را تسهیل می‌کنند.

برشته‌کنندگان: شرکت‌هایی که دانه‌های قهوه را برشته کرده (بو می‌دهند) و به بازار خرده‌فروشی عرضه می‌کنند.

خرده‌فروشان: کسب‌وکارهایی که قهوه را به مصرف‌کنندگان می‌فروشند، از جمله کافی‌شاپ‌ها، سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های تخصصی.

سفته‌بازان و هجرها (Hedgers): معامله‌گران در بازار آتی که به دنبال سود بردن از نوسانات قیمت هستند یا در برابر ریسک‌های قیمتی هچ (Hedge) می‌کنند.

معاملات قهوه عربیکا

قراردادهای آتی: روش اصلی معامله قهوه عربیکا، از طریق قراردادهای آتی است. این قراردادها به معامله‌گران این امکان را می‌دهد تا مقدار مشخصی قهوه را به قیمت تعیین‌شده‌ای در تاریخی در آینده بخرند یا بفروشند.

معامله Options: معامله Options در قراردادهای آتی قهوه عربیکا به معامله‌گران این حق (نه الزام) را می‌دهد که یک قرارداد آتی را به قیمت مشخصی بخرند یا بفروشند.

بازار نقدی: علاوه بر قراردادهای آتی و معامله Options، قهوه عربیکا در بازار نقدی نیز معامله می‌شود، جایی که کالای فیزیکی برای تحویل فوری خرید و فروش می‌شود.

پایداری و معامله اخلاقی

تلاش‌هایی برای ترویج شیوه‌های پایدار در کشت قهوه عربیکا در حال انجام است که در این بخش به آن‌ها می‌پردازیم.

برنامه‌های صدور گواهی‌نامه: سازمان‌هایی مانند  Fair Trade، Rainforest Alliance  و  UTZ، برای مزارعی که به روال پایدار و اخلاقی عمل می‌کنند، گواهی صادر می کنند.

تأثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی: استفاده از روش‌های پایدار، به حفظ اکوسیستم‌ها و بهبود معیشت جوامع فعال در کشت قهوه کمک می‌کند.

معامله مستقیم: این شیوه معامله، روابط نزدیک‌تری بین کشاورزان و برشته‌کنندگان ایجاد کرده و قیمت‌های عادلانه‌تر را تضمین می‌کند و کنترل کیفیت بهتری را فراهم می‌کند.

نتیجه‌گیری

قهوه عربیکا به دلیل کیفیت بالا و عطر و طعم چندمزه خود، رکن اصلی صنعت جهانی قهوه است. با این حال، قهوه عربیکا با چالش‌های قابل توجهی مواجه است که نیاز به تلاش‌های هماهنگ از سوی کشاورزان، معامله‌گران و مصرف‌کنندگان دارد تا پایداری و دوام آن برای نسل‌های آینده را تضمین کند. با حمایت از روش‌های پایدار و تجارت منصفانه، می‌توانیم به حفظ و رونق این کالای ارزشمند کمک کنیم.