مقدمه

شاخص انتظارات تورمی یک شاخص اقتصادی بسیار مهم است که نرخ پیش‌بینی‌شده تورم در یک اقتصاد را اندازه‌گیری می‌کند. این شاخص نشان‌دهنده احساسات جمعی مصرف‌کنندگان، کسب‌وکارها و بازارهای مالی در مورد تغییرات قیمت در آینده است و نقش مهمی در برنامه‌ریزی اقتصادی و سیاست‌گذاری ایفا می‌کند، زیرا تصمیمات مربوط به مخارج، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تورم چیست؟

تورم به نرخ افزایش سطح عمومی قیمت‌ها برای کالاها و خدمات اطلاق می‌شود که منجر به کاهش قدرت خرید پول می‌شود. تورم معتدل در یک اقتصاد در حال رشد طبیعی تلقی می‌شود، اما تورم بسیار بالا یا کاهش قیمت‌ها (deflation) می‌تواند مضر باشد. مدیریت انتظارات تورمی برای حفظ ثبات اقتصادی بسیار مهم است.

اهمیت شاخص انتظارات تورمی

1. هدایت سیاست پولی: بانک‌های مرکزی مانند فدرال رزرو آمریکا یا بانک مرکزی اروپا، از شاخص انتظارات تورمی برای هدایت سیاست پولی استفاده می‌کنند. اگر شاخص نشان‌دهنده افزایش انتظارات تورمی باشد، بانک‌های مرکزی ممکن است نرخ بهره را افزایش دهند تا اقتصاد را آرام کنند. برعکس، اگر انتظارات پایین باشد، ممکن است نرخ‌ها را کاهش دهند تا مخارج و سرمایه‌گذاری را تشدید کنند.
2. تاثیر بر بازارهای مالی: انتظارات تورمی بر بازده اوراق قرضه، قیمت سهام و ارزش ارزها تاثیر می‌گذارد. تورم مورد انتظار بالاتر معمولاً به افزایش بازده اوراق قرضه منجر می‌شود، زیرا سرمایه‌گذاران برای کاهش قدرت خرید پرداخت‌های آتی بهره، غرامت بیشتری طلب می‌کنند. بازارهای سهام ممکن است، به دلیل افزایش هزینه‌های استقراض و تأثیرات احتمالی بر مخارج مصرف‌کننده، به انتظارات تورمی بالاتر واکنش منفی نشان دهند.
3. تأثیر بر مذاکرات دستمزد: کسب‌وکارها و اتحادیه‌های کارگری انتظارات تورمی را در مذاکرات دستمزد مد نظر قرار می‌دهند. اگر تورم بالا مورد انتظار باشد، کارگران ممکن است دستمزدهای بالاتری را مطالبه کنند تا قدرت خرید خود را حفظ کنند، که این امر می‌تواند به یک چرخه دستمزد-قیمت منجر شود که در آن دستمزدها و قیمت‌ها باعث افزایش یکدیگر می‌شوند.
4. رفتار مصرف‌کننده: انتظارات مصرف‌کنندگان در مورد تورم در آینده بر تصمیمات مخارج و پس‌انداز آنها تأثیر می‌گذارد. اگر مردم انتظار داشته باشند که قیمت‌ها افزایش یابد، ممکن است اکنون، نسبت به بعدا، پول بیشتری خرج کنند، که به فعالیت اقتصادی سرعت می‌بخشد. برعکس، اگر انتظار داشته باشند که قیمت‌ها ثابت بماند یا کاهش یابد، ممکن است خریدهای خود را به تعویق بیندازند که منجر به کند شدن رشد اقتصادی می‌شود.

شاخص انتظارات تورمی چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟

اندازه‌گیری انتظارات تورمی می‌تواند از طریق روش‌های مختلفی انجام شود:

1. نظرسنجی‌ها: نظرسنجی‌های خانوارها، کسب‌وکارها و اقتصاددانان یک روش رایج است. این نظرسنجی‌ها از پاسخ‌دهندگان در مورد انتظاراتشان برای تورم در دوره‌های زمانی مختلف مانند یک سال یا پنج سال سوال می‌کنند. نمونه‌های بارز شامل شاخص تمایلات مصرف‌کننده دانشگاه میشیگان (University of Michigan’s Consumer Sentiment) و نظرسنجی پیش‌بینی‌کنندگان حرفه‌ای (Survey of Professional Forecasters) است.
2. معیارهای مبتنی بر بازار: بازارهای مالی معیارهای ضمنی انتظارات تورمی را فراهم می‌کنند. یک روش رایج، نرخ تورم سربه‌سر است که از تفاوت بازده بین اوراق قرضه اسمی و اوراق قرضه محافظت‌شده در برابر تورم (مانند TIPS در آمریکا) به دست می‌آید.
3. مدل‌های اقتصادی: بانک‌های مرکزی و موسسات مالی اغلب از مدل‌های اقتصادی پیچیده‌ای برای برآورد انتظارات تورمی استفاده می‌کنند. این مدل‌ها شاخص‌های اقتصادی مختلف، داده‌های تاریخی و فرضیاتی درباره شرایط اقتصادی آینده را در نظر می‌گیرند.

روندها و چالش‌های کنونی

بر اساس آخرین داده‌ها، انتظارات تورمی به طور قابل توجهی تحت تاثیر همه‌گیری ویروس  COVID-19، اختلالات زنجیره تامین و اقدامات بی‌سابقه محرک پولی و مالی قرار گرفته است. این عوامل منجر به افزایش عدم قطعیت و نوسان در انتظارات تورمی شده‌اند.

1. تأثیر همه‌گیری: همه‌گیری ویروس کرونا زنجیره‌های تأمین جهانی را مختل کرد و باعث کمبود و افزایش قیمت‌ها برای کالاهای مختلف شد. این امر، منجر به افزایش انتظارات تورمی در کوتاه‌مدت شده است.
2. سیاست‌های پولی و مالی: هزینه‌های گسترده دولت و سیاست‌های پولی سازگار، نگرانی‌هایی در مورد تورم آینده ایجاد کرده‌اند. بانک‌های مرکزی با چالش توازن حمایت اقتصادی و ریسک تورم شدید در اقتصاد مواجه هستند.
3. عوامل جهانی: انتظارات تورمی تحت تأثیر عوامل جهانی مانند قیمت کالاها، تنش‌های ژئوپلیتیک و نرخ ارز نیز قرار می‌گیرد. برای مثال، افزایش قیمت نفت می‌تواند به انتظارات تورمی بالاتر در سطح جهانی منجر شود.

نتیجه‌گیری

شاخص انتظارات تورمی یک ابزار حیاتی برای درک و مدیریت شرایط اقتصادی است. این شاخص سیاست پولی، بازارهای مالی، مذاکرات دستمزد و رفتار مصرف‌کننده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اندازه‌گیری و تفسیر دقیق انتظارات تورمی برای حفظ ثبات اقتصادی و هدایت تصمیمات سیاستی بسیار مهم است. با توجه به تحولات شرایط اقتصادی جهانی، نظارت و درک این انتظارات برای سیاست‌گذاران، کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران همچنان ضروری خواهد بود.